CHAMPAGNE DREAMS on a beer budget Charlotte Lybeer fotografeert de dingen in de mate dat die zich anders voordoen dan ze zijn. Wonderlijker, gezelliger, met meer glans. Lybeers fotoreeksen documenteren de mise-en-scène van afgesloten, sociale enclaves zoals gated communities en themaparken, en de virtuele codes en verkleedpartijen van online fangroepen en gaming communities. De kracht van haar beelden zit niet in de karikatuur van deze schijnwerelden, en evenmin in het onthullen van ‘carnavaleske’ verborgen subculturen. Eigenlijk gebeurt er niets in de wereld van Lybeer. Ze voegt niets toe, eerder het omgekeerde. Op een afstandelijke en directe manier toont ze het absurde van de illusie die zichzelf in stand probeert te houden. De illusie dat het leven maakbaar en beheersbaar is. In elk beeld wringt de spanning tussen twee werelden: virtualiteit en realiteit, fictie en banale werkelijkheid. In recente portretreeksen focust Lybeer op de figurant eerder dan op het decor. Ze legt de gedaanteverwisseling vast van mensen die zich verkleden in fictieve dierenpersonages of karakters uit games en fantasyliteratuur. In de bevreemdende portretten van morphsuits wordt de spanning tussen de echte wereld en de parallelle nog opgevoerd. De theatralisering en vormgeving van de publieke ruimte wordt hier doorgetrokken in de private sfeer. In de virtuele arena van het internet is self-design een statement. Hoe presenteer ik me aan de blik van de ander, met welke lifestyle construeer ik me een imaginaire identiteit? In hun Zentai pakken ontsnappen deze morphers aan de obligate alomtegenwoordige perceptie, de druk van altijd en overal gezien te worden. Vanuit het verlangen een ander te zijn kiezen ze voor het ultieme vereenvoudigde zelf-ontwerp: onherkenbaar ingekapseld in een volledige gesloten vorm verdwijnen ze in een transhumane identiteit, die plots infiltreert in het echte leven, in de huis- of hotelkamer waar Lybeer hen portretteert. Wat de mysterieuze gezichtsloze paspoppen in huidstrakke lycra pakken gemeen hebben met de replica van Vermeer in de kale hotellobby (Girl With a Pearl Earring Turkije 2011) of met de hilarische gepermanenteerde poedel (Perm Curls China 2007) is een ongemakkelijk gevoel; de kilte en het lege oppervlak van de ersatz. Wat gemaskeerd wordt blijft spoken. Op deze associatieve, persoonlijke manier rijgt Lybeer de beelden in deze tentoonstelling aan elkaar. Charlotte Lybeer is geen reporter van het actuele maatschappelijke fenomeen van verpretparking en het bij mekaar shoppen van onze identiteit. Evenmin is ze de moralist die als buitenstaander perfect de copie van het origineel, de simulatie van het authentieke en het oppervlak van het verborgene weet te scheiden. Waar visueel spektakel de sociale relaties en het publieke domein koloniseert maakt Charlotte Lybeer pregnante tegenbeelden waarin precies deze schemerzone zichtbaar wordt. Met deze demarche neemt ze ook als fotograaf een uitdagende positie in tussen de werelden van documentaire fotografie en kunst, maatschappijkritisch onderzoek en universele metafoor. Inge Henneman is freelance curator and professor photohistory at the Academy of Fine Arts Antwerp. |